Bu həftənin əvvəli ABŞ-da Beynəlxalq Valyuta Fondunun (BVF) və Dünya Bankının (DB) illik iclasları başlayır.
Fins.az xəbər verir ki, iclasın əsas müzakirə mövzusu isə dünya və ABŞ iqtisadiyyatı üçün həyati əhəmiyyət kəsb edən borc məsələsidir. ABŞ-ın maliyyə gücünün və qlobal dollar sisteminin tədricən zəifləməsi prosesi artıq gündəmə gəlib. Bəs bu vəziyyət necə və niyə baş verir?
Son günlərdə yayımlanan statistikalar, ABŞ-da dövlət borcunun sürətlə artdığını göstərir. Bloomberg agentliyinin məlumatına görə, bu il ərzində ABŞ dövlət borcu 100 trilyon dollar səviyyəsinə yaxınlaşacaq. Eyni zamanda, ABŞ-ın dünya iqtisadiyyatındakı payı 2024-cü ilin sonuna doğru 15%-ə enəcək ki, bu da əvvəlki proqnozlardan daha tez baş verir. Bu vəziyyət, qlobal dollar sisteminin çökməsi və ABŞ-dakı maliyyə böhranının dərinləşməsi riskini artırır.
1944-cü ildən etibarən ABŞ, dünya iqtisadiyyatında 48-52% paya sahib idi və dünya istehsalının 60%-ni təşkil edirdi. Bu status, Bretton Woods Konfransında təsdiq edildi. ABŞ, qlobal iqtisadiyyatı idarə edən və öz təsirini genişləndirmək üçün bir sıra mexanizmlər yaratdı. Ancaq zamanla, ABŞ-ın qlobal təsiri azalmağa başladı.
2008-2009 illərindəki maliyyə böhranı zamanı ABŞ dövlət borcu 36%-dən 70%-ə yüksəldi. Pandemiya zamanı isə bu göstərici 100%-dən yuxarıya qalxdı. İndi isə ABŞ dövlət borcu, ÜDM-nin 130%-ni təşkil edir. Bununla yanaşı, ABŞ-ın qarşısında bu borcu azaldacaq heç bir yol görünmür.
Vaşinqtonda, ABŞ-ın strateji müttəfiqləri ilə iqtisadi münasibətləri pisləşdirmək üçün mübarizə aparılır. Rusiya, İran və Şimali Koreya kimi ölkələrə qarşı sanksiyalar, dolların qlobal ticarətdəki rolunu zəiflədə bilər. Bir çox ölkələr milli valyutalarda ticarət etməyə başlayır, bu da dolların dünya iqtisadiyyatındakı payını azaldır.
ABŞ, müstəqil iqtisadiyyatlarını inkişaf etdirən və dollar sisteminə alternativ axtaran ölkələrin artması ilə üzləşir. BRICS ölkələrinin inteqrasiyası da qlobal dollar sisteminin zəifləməsinə səbəb ola bilər. Bütün bunlar ABŞ iqtisadiyyatını daha da çətinləşdirə bilər.
ABŞ-ın dünya iqtisadiyyatındakı rolu ciddi şəkildə dəyişmək üzrədir. Dövlət borcunun artması, siyasi və iqtisadi təsirlər, eləcə də qlobal mühitdəki dəyişikliklər, ABŞ-ı daha çətin günlərlə qarşı-qarşıya qoyur. İndi isə ABŞ-ın bu vəziyyətdən çıxış yolu axtarması, həm də müttəfiqlərini qorumaq üçün strateji addımlar atması zəruridir.