Azərbaycan iqtisadiyyatında pərakəndə satış sektoru, xüsusilə supermarketlər şəbəkəsi, ciddi problemlərlə üzləşir. Bu sahənin böhranı həm yerli, həm də qlobal iqtisadi amillərlə əlaqədardır və həm istehlakçılara, həm də şirkətlərə birbaşa təsir göstərir. Supermarket sektorundakı böhran ölkənin iqtisadi vəziyyətinə dair daha geniş problemləri ortaya çıxarır.
Fins.az xəbər verir ki, Azərbaycanda supermarketlər sektorunun böhranının əsas səbəblərindən biri qlobal təchizat zəncirlərindəki pozuntulardır. COVID-19 pandemiyasının yaratdığı çatışmazlıqlar və daha sonra başlayan Rusiya-Ukrayna münaqişəsi qlobal ticarət yollarına və məhsul qiymətlərinə təsir etdi. Azərbaycana idxal edilən bir çox ərzaq və qeyri-ərzaq mallarının qiymətləri artdı, bu da supermarketlərin məhsul çeşidlərini məhdudlaşdırmaq və qiymətləri artırmaq məcburiyyətində qalmalarına səbəb oldu.
Digər tərəfdən, yerli iqtisadi çətinliklər, xüsusilə milli valyutanın məzənnəsindəki dalğalanmalar, inflyasiya və əməkhaqlarının real gücünün azalması supermarketlərin fəaliyyətinə mənfi təsir göstərir. 2024-cü ildə inflyasiyanın ərzaq məhsulları üzərində xüsusi təzyiq yaratdığı bir il oldu. Bu, supermarket şəbəkələrinin alış gücünü azaldıb, əhalinin də bu malları alma imkanlarını daraltdı.
İqtisadi böhran istehlakçıların alış-veriş vərdişlərini də dəyişdirib. Bir çox azərbaycanlı ailə daha qənaətli alternativlərə üstünlük verərək, kiçik dükanlar və bazarlara yönəlib. Bu tendensiya supermarketlərin gəlir səviyyəsinin azalmasına və rəqabətin daha da kəskinləşməsinə səbəb olur. Eyni zamanda, onlayn alış-veriş platformalarının populyarlığının artması, supermarketlərə qarşı yeni bir rəqabət meydanı yaratmışdır.
Supermarketlərin geniş məhsul çeşidi təqdim etməkdə çətinlik çəkməsi və müştərilərin əsasən qiymətə həssas davranması, bu sektoru ağır iqtisadi yük altında qoyur. Müəyyən supermarketlərdə məhsul bolluğu azaldı, idxal olunan malların miqdarı və çeşidi daraldı. Bu isə rəqabəti daha da kəskinləşdirib.
Azərbaycan supermarketlər bazarında həm iri şəbəkələr, həm də kiçik pərakəndə satış nöqtələri fəaliyyət göstərir. Böyük şəbəkələr, beynəlxalq əlaqələri və daha geniş maliyyə resursları olduğu üçün, böhrana daha davamlı olsalar da, kiçik şəbəkələr və ailə biznesləri bu təzyiqlərə dözməkdə çətinlik çəkirlər. Kiçik supermarketlər artan kirayə qiymətləri, enerji xərcləri və zəif gəlir həcmi səbəbindən fəaliyyətlərini ya məhdudlaşdırır, ya da tamamilə dayandırırlar.
Eyni zamanda, iri şəbəkələr özləri də qiymət artımları ilə üzləşirlər. Onlar həm idxal olunan məhsulların baha başa gəlməsi, həm də yerli istehsalın aşağı səviyyədə olması səbəbindən zərər görürlər. Bu vəziyyət supermarket şəbəkələrinin gələcəkdə daha ciddi struktur dəyişikliklərinə ehtiyac duyacağını göstərir.
Supermarketlər sektoru ciddi çağırışlarla üz-üzə qalsa da, bu sahənin yenidən canlanma potensialı var. Əsas strateji yanaşmalardan biri yerli istehsalçıları dəstəkləmək və daha dayanıqlı təchizat zəncirlərinə üstünlük verməkdir. Supermarketlər yerli məhsullara daha çox üstünlük verməklə həm təchizat risklərini azaltmış, həm də qiymətlərin sabit qalmasını təmin edə bilər.
Eyni zamanda, rəqəmsal transformasiya və onlayn alış-veriş imkanlarının genişləndirilməsi supermarketlər üçün yeni imkanlar yaradır. Sürətli və effektiv onlayn satış kanallarının inkişafı, supermarketlərə müştəriləri cəlb etmək üçün əlavə vasitə təqdim edə bilər.
Bütün bu addımlar supermarketlər sektorunun iqtisadiyyatdakı yerini qorumaq və böhranın təsirlərindən çıxış yolu tapmaq üçün vacibdir.
Fuad Mədətov
Fins.az