Asiya Infrastruktur İnvestisiya Bankının vitse Prezidenti Konstantin Limitovskinin 2023-cü il iyul ayının sonunda Bakıya yüksək səviyyəli səfəri baş tutub. Vitse Prezident Limitovski xüsusi ilə Qafqazda, və Mərkəzi Asiya, o cümlədən Pakistan, Əfqanıstan, Mərkəzi Asiya, Şərqi Asiya, Qərbi Asiya, Avropa, Afrika və Latın Amerikasında Bank investisiya əməliyyatları üzrə məsul şəxsdir.
Cənab Litimovski ilə Bankın missiyası və onun Azərbaycandakı işi və gələcəyi haqqında fikir mübadiləsi apardıq.
- AİİB Çoxtərəfli İnkişaf Banklardan ən gəncidir. Bankı qısaca təsvir edə bilərsizmi?
- AİİB rəsmi olaraq 2015-ci ilin sonunda yaradılmış çoxtərəfli inkişaf bankıdır və 2016-cı ilin əvvəllərində öz işini ölkələrin qarşılıqlı konsesusu vasitəsilə qurmuşdur. Bankın qərargahı Pekindədir. Buna görə də, biz hələ də nisbətən gənc beynəlxalq maliyyə təşkilatıyıq. Bu vaxta qədər AİİB-nin qurucu üzvlərindən olan Azərbaycan və Gürcüstanın da daxil olmaqla Bankın100-dən çox üzvü var.
Bizim əsas missiyamız bankın dayanıqlılığa olan sıx bağlılıgını Yaşıl İnfrastruktur, Bağlantı və Regional əməkdaşlıq, texnologiya əsaslı İnfrastruktur və Şəxsi kapitalın səfərbərliyinə yönəlmiş aydın əməliyyat fəaliyyət mərkəzi ilə birləşdirməklə Gələcək üçün İnfrastrukturun (i4t) inkişafına yönəlmişdir. Asiya İnkişaf İnstitutu olaraq biz bütövlükdə Asiya qitəsinin geniş inkişafına, eləcə də Asiya ilə Mərkəzi Asiya və Qafqaz, Cənubi Amerika, Afrika və Yaxın Şərqdəki üzvlərimiz arasında regionlararası əlaqələrə kömək edirik.
- “i4t” və dəstəklədiyiniz infrastruktur layihələrinə dair daha genişməlumat verə bilərsiniz
- Gələcək üçün İnfrastrukturun (i4t) maliyyələşdirilməsi AİİB-nin korporativ missiyasıdır və biz bunu əlavə olaraq özəl və ictimai maliyyələşməni təmin etməklə və iqlim dəyişikliyinə yönəlmiş yeni texnologiyaların inkişafını sürətləndirməklə yerinə yetiririk. Bu, aşağıdakı yollarla müəyyən edilmiş ekoloji, sosial və maliyyə/iqtisadi cəhətdən səmərəli olan infrastruktura aid edilir:
- Ekoloji: Su və havanın keyfiyyəti, biofərqlilik, çirklənmə və iqlim dəyişkənliyi kimi ekoloji təsirlərə yönəlmiş;
- Maliyyə və İqtisadi: İqtisadi artımı yüksəldən və məhsuldarlığı artıran sərmayədən sağlam gəlir əldə edilməsinə yönəlmiştmək;
- Sosial: Xüsusi ilə infrastruktur xidmətlərindən kənarda qalan vətandaşların inklüziv çıxışının təmin edir.
Bundan əlavə, Bank daxilində biz dörd prioritet sahəyə sərmayə qoymağa çalışırıq. Birincisi ətraf mühitin yaxşılaşdırılmasını təmin edən və iqlim fəaliyyətinə həsr olunmuş layihələr də daxil olmaqla yaşıl infrastrukturdur. Bizim ambisiyalı hədəflərimiz var; 2025-ci ilə qədər sərmayələrimizin ən azı yarısını iqlimin maliyyələşdirilməsinə yönəltməyi hədəfləyirik.
İkincisi, biz, logistikanı və ticarəti gücləndirən infrastruktur qurmaqla transsərhəd əlaqəni təşviq edirik. Üçüncüsü, biz texnologiyaya dəstək verən infrastruktura diqqətlə yanaşırıq. Bununla da biz rəqəmsal əlaqənin təkmilləşdirilməsini və ölkələr arasında, xüsusən də rəqəmsallaşmada kəskin fərqliliyin mövcud olduğu Asiyada. rəqəmsal uçurumu aradan qaldırmağı nəzərdə tuturuq. Məsələn, AİİB 2023-cü il, iyunun 19-da İndoneziyada baş tutan peyk buraxılışını birgə maliyyələşdirib.
Nəhayət, biz layihələrimizdə özəl sektorun birgə maliyyələşdirilməsini təşviq etməkdə çox maraqlıyıq. Biz 2030-cu ilə qədər layihələrimiz üçün tədavülə buraxılmış investisiyaların ən azı 50 faizini özəl sektorun kapitalından təşkil etməyi hədəfləyirik.
- Bank nə üçün əsas inkişaf vasitəsi kimi infrastruktura diqqət yetirir?
- Güclü, davamlı və dayanıqlı infrastrukturun inkişafı ölkələrin həm daxili inkişafında, həm də qonşuları və ticarət tərəfdaşları ilə necə qarşılıqlı əlaqədə ola bilməsində əsas yer tutur. O, insanların həyat səviyyəsini yaxşılaşdırır və iqlim dəyişikliyi kimi qlobal problemlərin həllinə töhfə verir.
Çoxtərəfli İnkişaf Bankı olaraq biz özümüzün iki əsas rol oynadığımızı görürük: (1) birincisi, Üzvlərimizin gələcək böhranlara daha yaxşı tab gətirə bilməsi və davamlı inkişafa, o cümlədən xalis sıfır səviyyəsinə nail ola bilməsi üçün dayanıqlı infrastruktur yaratmaq üçün “i4t”-ni maliyyələşdirmə vizyonumuza və mandatımıza diqqət yetirməkdir və ikincisi, AİİB-nin mandatına uyğun olaraq çətin və gözlənilməz makroiqtisadi mühit vasitəsilə Üzvlərimizi dəstəkləmək üçün kontrsiklik maliyyələşdirməni təmin etməkdir.
Maliyyələşdirməmizin Asiya və onun hüdudlarından kənarda təsir yaratdığı, bir çox nümunələri görə bilərik ki, burada yaxşı planlaşdırılmış infrastruktur investisiyası son illər Hindistan, Türkiyə, Çin, Banqladeş və İndoneziya kimi ölkələrdə artıma əhəmiyyətli dərəcədə töhfə vermişdi.
- İnvestisiya dövrünün hansı mərhələləri var?
- AİİB-nin layihə prosesi onun strateji məqsədləri və tematik prioritetlərini rəhbər tutur. Biz müştərilərin, tərəfdaşların və digər maraqlı tərəflərin layihə təkliflərini nəzərdən keçiririk və borcalanlar, sektorlar, suveren və qeyri-suveren layihələr arasında müvafiq balans əldə etməyə çalışırıq. İlkin seçim meyarlarına cavab verən layihələr Bankın investisiya proqramına daxil edilir.
Layihənin təsdiqindən sonra layihə konsepsiyasının nəzərdən keçirilməsi, layihənin hazırlanması, layihə sənədinin hazırlanması, müddət vərəqinin təsdiqi və daxili yekun baxışdan ibarət bir sıra mərhələlər baş verir. Bu mərhələlər layihənin və onun sənədlərinin diqqətlə təhlili, texniki-iqtisadi hesabatlar, lazımi araşdırma işləri, risklər, layihənin məqsədi/təsiri, təxmin edilən xərclər və icra qrafiklərini əhatə edən hərtərəfli qiymətləndirməni əhatə edir.
Daxili yekun baxışdan sonra layihə sənədi yekunlaşdırılır və təsdiq üçün AIIB İdarə Heyətinə və ya prezidentinə təqdim edilir. Kredit və layihə müqavilələrinin layihələri daha sonra maliyyə tərəfləri arasında müzakirə edilir, təsdiq alındıqdan sonra imzalanır.
AİİB layihənin ilk ödənişindən layihənin tamamlanmasına qədər onun icrası zamanı onun texniki, maliyyə, ekoloji və sosial göstəricilərinə nəzarəti davam etdirir.
- Qafqaz regionunun bank üçün nə kimi əhəmiyyəti var?
- Avropa və Asiyanın kəsişməsində özünəməxsus mövqeyi ilə yaxşı planlaşdırılmış strateji infrastruktur investisiyaları transsərhəd əlaqəni dəyişdirə bilər. Bu, öz növbəsində, qonşu ölkələr arasında əlaqələrin güclənməsinə, malların, xidmətlərin və insanların hərəkətini asanlaşdırmağa və beləliklə, iqtisadi inteqrasiyanı təşviq etməyə kömək edəcəkdir.
Eyni şəkildə, Qafqaz regionu rəqəmsal infrastrukturun inkişafı üçün cəlbedici imkanlar təqdim edir. Dünyanın getdikcə texnologiyadan asılı olduğu bir vaxtda rəqəmsal əlaqəyə sərmayə qoymaq və kommunikasiya şəbəkələrini modernləşdirmək iqtisadi inkişaf, ticarət və innovasiyalar üçün yeni yollar aça bilər. Qafqazda rəqəmsal infrastrukturu gücləndirməklə, AIIB daha rəqəmsal əlaqəli regionun inkişafına kömək edə bilər və məlumat və xidmətlərin səmərəli mübadiləsini təmin edə bilər.
Bundan əlavə, biz özəl sektorla, o cümlədən Dövlət Özəl Tərəfdaşlıq (PPP) vasitəsilə layihələrlə işləmək üçün çoxlu imkanlar görürük. Bu missiya zamanı boru kəmərimizi şaxələndirmək və onu yerli bazara daha uyğunlaşdırmaq üçün kommersiya banklarına və şirkətlərə baş çəkdik.
Bütövlükdə, Qafqaz regionunun strateji yerləşməsi – transsərhəd keçid potensialı, rəqəmsal infrastrukturun inkişafı və yaşıl təşəbbüslər ilə birlikdə – regionda gələcək iştirakımız üçün inandırıcı nümunə təqdim edir.
- Güman edirik ki, ölkəmizə səfəriniz zamanı kifayət qədər gərgin iş qrafikiniz olub, hökumət rəsmiləri ilə görüşlər keçirmisiniz. Zəhmət olmasa, həmin görüşlər haqqında bizə ətraflı məlumat verəsiniz.
- Azərbaycanda bir sıra çox məhsuldar görüşlər keçirmişəm. Nazirin birinci müavini cənab Elnur Əliyev, İqtisadiyyat Nazirliyi, Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat naziri cənab Rəşad Nəbiyev, Azərbaycan İnvestisiya Holdinqinin (AIH) baş direktoru Ruslan Əlixanov, eləcə də hökumət və özəl sektordan olan bir sıra yüksək səviyyəli şəxslərlə görüşdən məmnun qaldım.
Biz xüsusi olaraq TANAP-ın ikinci mərhələsi üzərində işləyirik. İqtisadiyyat Nazirliyi bizim idarəedici qurumumuzdur. Biz dəmir yolu sektorunda, gəmiçilik sektorunda, müxtəlif infrastruktur sektorlarında çox maraqlı layihələrin boru kəmərini müəyyən etdik. Biz Azərbaycanla davamlı iqtisadi inkişafı və rifahını təmin etmək məqsədi daşıyan enerji infrastrukturu təşəbbüslərində daha çox işləməyi səbirsizliklə gözləyirik.
- AİİB ilə Azərbaycan arasında cari layihələr və ya əməkdaşlıq mövcuddurmu?
- Bu günə qədər AIIB Azərbaycanda ümumi dəyəri 700 milyon ABŞ dolları olan iki layihəni təsdiqləyib.
Birinci layihə enerji sektorunda Trans Anadolu Qaz Boru Kəmərinin (TANAP) maliyyələşdirilməsi olub. Məqsəd, əlaqəni və tranzit rolunu gücləndirməklə, Azərbaycanın qaz ixrac bazarlarını müxtəlifləşdirmək və Türkiyə və Cənub-Şərqi Avropanın enerji təchizatı təhlükəsizliyini yaxşılaşdırmaqla Azərbaycanı regional və Avropa enerji bazarlarına inteqrasiya etmək idi. Maliyyələşdirmə məbləği 600 milyon ABŞ dolları təşkil edib.
İkinci layihə, pandemiyanın əhalinin sağlamlığına, gəlirlərinə və iqtisadi imkanlarına, eləcə də makroiqtisadi sabitliyə mənfi təsirini azaltmaq üçün COVID-19 Aktiv Müdaxilə və Xərclərə Dəstək Proqramı vasitəsilə həyata keçirilir. AIIB-nin maliyyələşdirmə məbləği 100 milyon ABŞ dolları təşkil edib.
- Region üzrə gələcək planlarınız barədə nə deyə bilərsiniz?
- Düşünürəm ki, AİİB kimi gənc qurum üçün, regionda çox fəal iştirak edirik. Qafqazda biz bu ölkələrdə davamlı iqtisadi inkişaf üçün iddialı planlar və Bankla güclü tərəfdaşlıq əsasında növbəti illərdə əhəmiyyətli dərəcədə genişlənməyi planlaşdırırıq.
Biz bir ölkənin ən aktual ehtiyaclarına cavab verən layihələri müəyyən etməkdə üzvlərimiz tərəfindən rəhbərlik edirik. Ortamüddətli perspektivdə biz enerjiyə tələbatın əhəmiyyətli dərəcədə artacağını və ölkələrin aşağı karbonlu iqtisadiyyata keçid öhdəliyini gözləyirik ki, bu da çox güman ki, xüsusilə bərpa olunan enerjinin inkişafına və yaşıl infrastruktura investisiyaların əhəmiyyətli dərəcədə artırılmasını tələb edir.
Bundan əlavə, biz davamlı iqtisadi inkişafa, rəqəmsal infrastrukturun təkmilləşdirilməsinə və transsərhəd əlaqənin təşviqinə strateji diqqəti əhatə etməyə davam edəcəyik. Biz regionun daha firavan, əhatəli və davamlı gələcəyə doğru səyahətini dəstəkləyəcək layihələrin hazırlanmasında regional hökumətlər, özəl sektor oyunçuları və digər maraqlı tərəflərlə yaxından işləməyi səbirsizliklə gözləyirik.